‘Stemmen uit de oorlog’ is het nieuwste en wellicht meest persoonlijke boek van Rudi Vranckx. Het vertelt het verhaal van de Irakoorlog met de woorden van de Irakezen. De lezer krijgt een eerlijk en genuanceerd beeld van een verscheurend conflict, waar Vranckx almaar dieper bij betrokken raakt.
Tijdens een lezing in het Zuiderpershuis krijgt Rudi Vranckx een schokkend sms’je: ‘Oom Rudi, Ik heb zeer slecht nieuws. Gisteren is mijn vader vermoord. Ik weet niet wat te doen. Kun je ons helpen? Zeid, zoon van Jassim’ Het nieuws komt hard aan. Tenslotte was Jassim meer dan een medewerker, een vriend geworden. Deze moord was ongetwijfeld Vranckx’ aanleiding om vijf jaar oorlog in Irak van zich af te schrijven.
Jassim is één van de vele stemmen uit de oorlog die Vranckx in dit boek tot leven brengt. Geleidelijk aan raakt de lezer vertrouwd met de kennissenkring en het netwerk van contacten die Rudi Vranckx tijdens de oorlogsjaren heeft opgebouwd.
Zo is er Ismaïl Zayer, de hoofdredacteur van de krant El Sabah, De Morgen. Hij leefde 24 jaar in ballingschap in Nederland, maar zag het als zijn plicht om terug te keren naar zijn geboorteland, na de val van Saddam Hoessein. Een andere stem uit de oorlog is die van Imre Lucignan, de oudste fotograaf van Bagdad, gepassioneerd door zijn vak laat hij ons foto’s zien van mensen die bootjes varen op de Tigris en brede boulevards met praalwagens uit de tijd van zijn grootvader. En in het ziekenhuis van Basra maken we kennis met met Jawad Al-Ali, de dokter die altijd lacht. Hij behandelt kanker- en leukemiepatiënten die tijdens de vorige Golfoorlog besmet raakten door verarmd uranium. Bommen en andere munitie worden hiermee versterkt om pantsers en bunkers beter binnen te dringen. De lach van dokter Al-Ali verbergt een groot cynicus, wordt snel duidelijk.
Met deze en meer stemmen als rode draad brengt Vranckx het Irak van voor de oorlog tot vandaag dichterbij. Vanuit onze luie zetel mogen we een glimp opvangen van Al Mutanebi, de boekenstraat in het oude stadsdeel van Bagdad. Waar tot voor kort schrijvers, kunstenaars en intellectuelen ongeacht hun afkomst samenkwamen om te discussiëren. Vranckx trakteert ons op schapenbout op Iraakse wijze of biryani rijst van kip met rijst, saffraan en rozijnen. En ‘s vrijdags troont hij ons mee langs zuilengallerijen naar het theehuis Shah Bendar.
Maar vergis u niet, ‘Stemmen uit de oorlog’ is geen roman. Het blijft een journalistiek werk dat niet nalaat de vinger op de wonde te leggen. De invasie was van meet af aan een fiasco: "De officiële aanleiding voor de oorlog is een leugen gebleken, of toch op zijn minst gebaseerd op onjuiste of gemanipuleerde informatie." Massavernietegingswapens werden nooit gevonden en dat konden de VS al vermoeden hadden ze beter geluisterd naar Hans Blix, de Zweed die aan het hoofd stond van de VN-wapeninspecteurs. "Het is de oorlog die voortsleepte van blunder naar blunder." Zoals de eerste beleidsdaad van Paul Bremer: zijn Voorlopige Autoriteit stuurde iedereen die lid was van Baathpartij naar huis. 80.000 mensen waaronder universiteitsprofessoren, ingenieurs en personeel van ziekenhuizen, werden in één handomdraai op straat gezet. Zo kwam de motor van de maatschappij tot stilstand. Het tweede bevel van Paul Bremer -de onmiddelijke ontbinding van het Iraakse leger en alle veiligheidsdiensten- was al even nefast. Nog eens een half miljoen mensen verloren hun job, "verbitterd en bekwaam om wapens te gebruiken". Hierdoor verdween de bindende macht tussen soennieten, sjiieten en Koerden en kwam de deur open te staan voor de waanzin die volgde. "Die dag heeft hij (Paul Bremer) getoond hoe je een opstand moet ontketenen," oordeelt Vranckx.
Met de moord op Jassim slaat het noodlot ook toe in de direkte omgeving van Rudi Vranckx. Hij voelt zich verantwoordelijk voor de nabestaanden, betaalt het schoolgeld voor de kinderen en overtuigt de oudste zoon dat hij zijn ingenieurstudies moet verderzetten. Zo zou Jassim het gewild hebben. En ook voor Ibrahim, die andere medewerker én goede vriend, springt Vranckx in de bres, wanneer hij en zijn familie met de dood bedreigd worden. Als vanzelfsprekend regelt hij de visa voor de ganse familie, die na een hachelijke tocht via Damascus in België belandt.
‘Stemmen uit de oorlog’ is enerzijds een chronolgische weergave van de vijf oorlogsjaren in Irak, maar het is ook het persoonlijk relaas van een gedreven journalist en een geëngageerd mens. Nogmaals bewijst Rudi Vranckx dat hij de complexiteit van een slopende oorlog kan omzetten in duidelijke mensentaal. En dat doet hij even goed als in zijn televisiewerk voor de VRT.
‘Stemmen uit de oorlog’ is ook een eerlijk boek, want het is geschreven vanuit het perspectief van de mensen die het elke dag beleven. Daar zullen hoteljournalisten die hun kamer enkel verlaten om naar de lobby te gaan nooit in slagen.
