Het gaat om meer dan Syrië
Is het mogelijk om de twee Syrische partijen die nu aan de onderhandelingstafel zitten, dichter bij elkaar te laten komen nu de meeste internationale camera’s vertrokken zijn? En als dat al lukt, zal dat dan ook effect hebben op het ware strijdtoneel, in Syrië zelf? Want niet alle betrokken partijen in het conflict worden ook betrokken bij de oplossing die daarvoor gezocht moet worden. De oorlog in Syrië gaat immers over veel meer dan de toekomst van Syrië zelf. De uitkomst van deze oorlog zal de machtsverhoudingen in het Midden-Oosten bepalen.
Gelukt? Mislukt?
VN-secretaris-generaal Ban Ki Moon haalde opgelucht adem woensdagavond toen hij om kwart over vijf de vredesconferentie over Syrië afsloot. De twee Syrische partijen hadden samen aan tafel gezeten, niemand had de zaal boos verlaten, en buiten een – zij het in diplomatieke kringen nooit geziene discussie tussen de Syrische minister van Buitenlandse Zaken Moallem en VN-topman Ban Ki Moon – buiten dat ‘kleine’ incident dus, was de dag al bij al vlot verlopen.
Een ander doel was er niet bereikt, dat had ook niemand verwacht. Gelukt of mislukt, het hangt ervan af aan wie je het vraagt. “Deze vredesconferentie is geen eindpunt, maar de start van een plan, een procedure”, zo werd lang op voorhand aangekondigd. ‘Koester vooral geen illusies’, stond tussen de lijnen geschreven.
Voor eigen publiek
De gespannen discussie tussen minister Moallem en Ban Ki Moon trok de aandacht van de wereld. Vraag blijft of die spanning exemplarisch zal blijken voor de verdere gesprekken. Is het mogelijk dat Moallem tijdens zijn toespraak in Montreux zich vooral richtte tot zijn eigen achterban in Syrië? De conferentie werd via de Syrische staatstelevisie uitgezonden in Syrië. Wilde hij in de eerste plaats aan hen laten weten dat de Syrische regering niet zal buigen voor de druk uit het Westen en dat westerse landen vooral niet moeten denken dat ze Damascus kunnen dicteren hoe ze hun land moeten leiden? Of was met deze uithaal naar Ban Ki Moon – “U woont in New York, ik woon in Syrië…” – de toon gezet voor de gesprekken die volgen? Als de regering niet van plan is om welke toegeving dan ook te doen, waarom is er dan een delegatie naar Zwitserland gekomen? Om goede wil te tonen en dan de schuld van mogelijke mislukking op een ander te steken? Het blijft een mogelijkheid.
Syrische oppositie
De Syrische oppositie van de Syrische Nationale Coalitie (verder SNC) sprak de wereld toe met verhalen over slachtoffers van de oorlog en vroeg zich luidop af of er in de zaal een Syrische gesprekspartner aanwezig was. Maar ook de SNC heeft een (groot) probleem. Opererend vanuit het buitenland, vooral vanuit Turkije, voelen weinig Syriërs in Syrië zich verbonden met die woordvoerder. En lang niet alle fracties van de oppositie zijn in deze delegatie vertegenwoordigd.
Het duurde tot vier dagen voor de start van de conferentie voor de SNC via stemming besliste om toch naar Genève te komen, onder zware Westerse druk dan nog. Aan die SNC-stemming moesten 120 leden deelnemen. 44 van hen verlieten nog voor de stemming de vergadering, uiteindelijk stemden 58 leden vóór, net niet de helft dus van de feitelijke groep. Geen goed uitgangspunt om een serieus mandaat te hebben.
Alle partijen?
Er ontbreken behoorlijk wat betrokken partijen aan de onderhandelingstafel. De islamisten en de Koerden zijn er niet bij. De eerste omdat de groep niet wil onderhandelen, de tweede groep is niet welkom – al wordt daar stilletjes over gezwegen. Vraag is alleen, àls er al een akkoord of deelakkoord gesloten kan worden, of dat dan ook uitgevoerd en gevolgd zal worden op het terrein, waar de strijd woedt tussen andere groepen dan die aan de onderhandelingstafel.
Zwitserland en Syrië zijn immers twee totaal verschillende realiteiten en werelden. Kan de SNC een gemaakte afspraak in Genève ook doen gelden aan de kant van de strijdende rebellen in Syrië? Dat is nog maar de vraag.
Deelakkoorden
Dat er niet snel sprake kan zijn van een globaal akkoord, was al lang voor de start van de conferentie in Montreux duidelijk. In Genève zal de werkwijze dan ook anders zijn. In eerste instantie zullen regeringsdelegatie en SNC niét aan dezelfde tafel zitten, maar wordt er in groepjes gewerkt. Eerst moet er gepraat worden over ‘deelakkoorden’. En daarin is de humanitaire situatie in Syrië prioritair.
De VN wil snel een humanitaire corridor die eindelijk humanitaire hulp toelaat in Syrië. Intussen dolen zowat 6,5 miljoen Syriërs rond in hun eigen land. Uit hun huis gevlucht voor bommen en geweld, maar zonder plek om naartoe te gaan, zonder winterkleren, geld, eten, of wat dan ook. Nog een grotere stap vooruit zouden enkele plaatselijke staakt-het-vuren-afspraken zijn, o.a. rond Damascus en vooral Aleppo.
De grote landen
In Genève moet ook blijken hoe het zit met de standpunten van de grote landen: de Verenigde Staten, Rusland, Saudi-Arabië, Frankrijk en Groot-Brittannië. Vooral de VS en Rusland lijken het grondig oneens te zijn, om te beginnen over het lot van de Syrische president Assad zelf. Iran was op het laatste moment toch niét welkom in Montreux, het land is nochtans een belangrijke speler in dit conflict. Of er in Genève wél een delegatie zal zijn, is nog niet duidelijk. Als zij ook niet betrokken worden bij het overleg, heb je alweer een belangrijke betrokken partij van het conflict, die geen stem zou hebben in de mogelijke oplossing, bij voorbaat een slecht uitgangspunt.
Syrië en het Midden-Oosten
De moeilijkheid in het Syrische conflict ligt hem erin dat Syrië over meer gaat dan over Syrië alleen. Met de strijd tegen extremisten, de verscherpte tegenstelling tussen soennieten en sji’ieten, de precaire situatie van de minderheden en het blok Saudi-Arabië tegen het blok Iran, gaat de oplossing over Syrië over veel meer dan die ene oorlog. Hier worden de machtsverhoudingen voor de toekomst getekend in het hele Midden-Oosten met daarbij de invloedssfeer van VS en Rusland.
En dus staat er voor vele landen en machthebbers bijzonder veel op het spel.
Overgenomen van deredactie.be – Do. 23/01/2014
(Inge Vrancken volgt voor VRT Nieuws de toestand in het Midden-Oosten op de voet.)
