Alle leiders van die landen hebben zich door de jaren heen zich verrijkt, opposanten vermoord en in de gevangenissen opgesloten. De meeste oppositie is uit de weg geruimd. Bovendien werden in de meeste gevallen ook de familieleden van de opposanten zwaar aangepakt. Het brandt vandaag ook fel in Syrië. Het regime vuurt op de betogers. Turkije steunde de opstanden in andere landen. Over Syrië zwijgt Ankara echter als vermoord.
De volksopstanden in het Midden Oosten, in Noord Afrika en in mindere mate in de Kaukasus en in Centraal Aziatische landen zorgen voor grondige veranderingen. De resultaten van die veranderingen zijn niet altijd wat de massa’s verlangen, maar toch is men gedeeltelijk tevreden. De eisen waarvoor ze op straat komen worden voor een klein deel vervuld. Dat is voorlopig goed. Het is alleszins beter dan vroeger. En in de landen waar de oppositie nog massaal protesteert, hoopt men op de overwinning en op een betere toekomst.
Het loopt niet gemakkelijk. Soms gebeuren er zeer pijnlijke dingen. Maar toch houden de opstanden aan. Zelfs nog meer landen krijgen ermee te maken. Net zoals de westerse landen heeft Turkije zich altijd solidair verklaard met "de wil van het volk". In het geval van Tunesië was dat zo, in Egypte was het zo, in Libië is dit zo en ook in de rest van de onrustige landen is het zo. Telkens was de boodschap van de Turkse premier, de president en ook sommige ministers: "luister naar wat het volk vraagt!" (We moeten hier niet spreken hoe zij reageren op eisen van het volk in Turkije zelf!). Op Internationaal vlak heeft dit land zich voorgedaan als "het voorbeeldland voor de Islamwereld". Ook de westerse landen omschrijven Turkije dikwijls als "het voorbeeldige land". Plots is Turkije "een democratisch, vooruitstrevend land" geworden. Het steeg de Turkse leiders, de premier Erdogan in eerste plaats, allemaal wat naar het hoofd. Ze leken gelukkig te zijn met de onrusten in hun omgeving.
Turkse stilte over Syrië
Dat duurde tot er ook opstanden in Syrië losbraken. Sindsdien zien ze er wat ongelukkig uit. Want een instabiele situatie, als gevolg van de onrusten in het buurland Syrië wensen ze zeker niet. De praatkousen van gisteren zijn plots opvallend stil. Nog geen enkele Turkse vertegenwoordiger heeft een woord gezegd over de onrusten in Syrië. Solidaire verklaringen met "de wensen van het volk" blijven deze keer uit. Nochtans worden in geen enkel ander onrustig land zoveel betogers vermoord als in Syrië. In de laatste drie weken alleen kwamen al meer dan 360 mensen om het leven. Men spreekt ook over meer dan 500 vermisten! Turkije, dat solidair was met de volksopstanden in alle andere landen, blijft Syrië echter doodzwijgen.
Turkije heeft angst. Angst dat er in Syrië een regimewissel komt. Het huidige regime kan rekenen op fikse steun uit Turkije, en ook Iran. Beiden helpen de Baath- dictators graag. Op geen enkele manier willen ze de Baathisten laten vallen.
Voor Turkije is Syrië een gevoelig land. Het is een buurland van Turkije en lijkt er ook in veel opzichten op. Beide landen worden gekenmerkt door een etnische, religieuze en regionale diversiteit. Beide zijn daarnaast ondemocratische en militair gekleurde regimes; de media valt onder de controle van de staat en de oppositie krijgt te maken met massale onderdrukking. Repressie op verschillende vlakken kenmerkt dus Syrië én Turkije.
Turkije is enorm bezorgd over de onrusten in Syrië. Het volgt de situatie op de voet op. Elke stap vooruitgang van de oppositie staat gelijk met een verzwakking van het regime. Dat is precies waar Turkije bang voor is. Het wil geen regimeverandering in Syrië. Dat was net zo in het geval van Irak. Turkije wil geen tweede maal hetzelfde scenario: opnieuw een buurland dat de mogelijkheid van een Koerdische, semi-onafhankelijke regio open laat !!! Of tenminste de grondwettelijke erkenning van het Koerdische volk.
Schrik voor dominoscenario
Zoiets zou zeker niet in het voordeel van Turkije zijn, denken de autoriteiten. En dan is er nog de vrees dat daarna Iran aan beurt komt. En dan Kaukasuslanden. En wie weet met zekerheid dat Turkije in zo’n dominoscenario uiteindelijk niet zelf niet aan de beurt komt? Want hoewel men dit wel claimt, is Turkije niet "het voorbeeldland voor de landen in de regio". Integendeel, Turkije is het land waarvan men veel kan leren op het vlak van autoritair regeren. Had Mussolini niet ooit gezegd "mijn grootste leraar is Ataturk?". En zei Hitler niet "wie denkt er nu nog aan de Turkse massamoorden op de Armeniërs?", toen hij zelf bezig was met de genocide tegen het Joodse volk?
De etnische gelijkenissen: er zijn enkele miljoenen Koerden in Syrië. De Koerden langs beide zijden zijn uit elkaar gehouden door een grens vastgelegd door beide landen (1924). Deze grens is nooit geaccepteerd door de Koerden van beide kanten. Gezinnen werden uit elkaar gehouden. Een deel van de kinderen van dezelfde ouders zijn plots de "burgers" geworden van twee verschillende landen. Syrië viel toen onder het Franse mandaat, Turkije kwam net terug met een overwinning uit Laussanne. In beide landen werden de Koerden onderworpen aan een verschrikkelijke onderdrukking. Puur omwille van hun Koerdische identiteit.
Al sinds het ontstaan van Syrië (erkenning VN-lidmaatschap in 1945) worden de Koerden onderdrukt. Net zoals in Turkije is dit volk nog steeds een verboden volk. Er is het verbod op de Koerdische taal, op de identiteitsontplooiing, op het beleven van hun eigen cultuur. Er zijn ook beperkingen om onderwijs te krijgen (zelfs in het Arabisch) en het Koerdische volk krijgt te maken met willekeurige deportaties en onteigeningen. Ook streeft men bewust naar een achtergestelde economie van de Koerdische regio, en voert men tot slot een assimilatiepolitiek. Enzovoort.
Wie de situatie in Syrië kent zal men automatisch denken "elke verandering in Syrië betekent een positieve stap voor de Syrische bevolking, in het bijzonder voor de Koerden daar". Dat bezorgt de Turkse staat kopzorgen.
Hoop op hereniging
Er is ook een Arabische minderheid in Turkije. In de provincies Mêrdin, Sêrt, Êlih, Skenderun, Edene, Mersîn, enzovoort. Naar schatting enkele miljoenen mensen. Indertijd werden ze uit hun land gezet. En de regio Antakya, met als provinciestad Hatay. Vroeger behoorden ze tot Syrië. Sinds het ontstaan van de Turkse Republiek werd dit echter een "Turkse regio". Bij de minste verandering in Syrië kan deze Arabische minderheid en de regio van Antakya weer hoop krijgen op een hereniging. Het gaat om ongeveer twee miljoen mensen.
De religieuze gelijkenissen in beide landen zullen bij een eventuele regimeverandering weer aan de oppervlakte komen, en aanzetten tot samenwerking. De Alevi’s, de sunnieten en de Yezidi’s zullen eindelijk meer vrijheid kennen om te herenigen. De Alevieten in Turkije ondergingen genocide, de soennieten in Syrië worden al een halve eeuw onderdrukt, de Yezidi’s worden onderworpen in beide landen.
Regimewissel positief voor vrede in regio
Er is ook het politieke belang van Syrië in het Midden Oosten. Niet in positieve zin, want Syrië is een van de landen die een belangrijke bron van onrust vormen in de regio. In die zin kan de verdwijning van het huidig regime niet anders dan positief zijn. Het zou vooruitgang betekenen in het vredesproces, wat invloed heeft op het gehele Midden Oosten en sommige Afrikaanse landen.
Sinds het begin van de onrusten in Syrië hebben de politie en het leger al honderden mensen neergeschoten. Er zijn meer dan 360 doden. Vooral in het Zuiden en het Westen van het land is de oppositie sterk bezig. In het Noorden van het land, bij de Koerden is de vrijheidsstrijd al veel langer bezig, met honderden doden, arrestaties en verdwijningen tot gevolg.
Pas nu begint de Arabische oppositie contact te zoeken met de Koerdische. Hoe de samenwerking zal verlopen tussen de Arabische oppositiebewegingen onderling enerzijds, en tussen de Arabische en de Koerdische oppositie anderzijds, is nog niet duidelijk. Wel is heel duidelijk is dat de Koerden op politiek vlak goed georganiseerd zijn.
Bashar is wanhopig
Bashar Assad probeert zijn macht en zijn regime te redden. Langs de ene kant belooft hij Syrië democratische hervormingen, langs de andere kant laat hij schieten op de massa betogers. Hij belooft de Koerden dewelke hun burgerschap werd ontnomen, nu 50 jaar geleden, opnieuw inschrijvingsrecht te geven in het bevolkingsregister. Tezelfdertijd arresteert hij willekeurig vooraanstaande Koerden. Hij laat de gevangenen nog steeds in de gevangenissen. Het lot van de verdwenen mensen is nog altijd onbekend. Toch zoekt hij wanhopig naar wat zijn redding kan zijn. Hij wil zijn vel redden, koste wat het kost. Hij wil niet in de situatie van de andere Arabische leiders terechtkomen. Leiders zoals o.a. Mubarak…
De huidige oppositie wil zo snel mogelijk af van de huidige president en zijn omgeving. Wie de nieuwe machthebbers zullen zijn is nog niet duidelijk. Naar het voorbeeld van Egypte de militairen aan de macht? Bashar Al-Assad en sommigen van zijn handlangers in de gevangenis? En vervolgens waar naar toe?
Zal het oppositie lukken de macht over te nemen en het voorbeeld van Irak volgen? Kunnen de Arabieren, de Koerden en andere nationaliteiten en diverse religieuze gemeenschappen samenleven in een betere situatie?
Een ding is zeker: dat dit regime met aan de leiding Bashar Al-Assad naar haar einde gaat. In dat verband wordt de houding van de internationale gemeenschap zeer belangrijk. De volkeren in Syrië, met al hun verschillen, helpen om een democratische samenleving uit te bouwen kan niet zonder steun van de internationale gemeenschap. In het ander geval dreigt Syrië een dictatoriaal regime te blijven.
Autoritair vervolg onwaarschijnlijk
Ik geloof niet dat het na het einde van dit regime nog mogelijk is om een autoritair vervolg te maken. Misschien wordt het niet honderd procent democratisch, maar het zal toch een veel beter en menselijker regime zijn dat het huidige. Want alle volkeren in Syrië snakken naar democratie. Alle godsdiensten verlangen naar meer vrijheid. Er is nood en vraag naar een menselijker bestaan.
Juist om die redenen is Turkije bezorgd. Een beter, democratisch Syrië waar allen samen kunnen leven is niet gewenst door Turkije. Turkije, noch Syrië hebben ooit begrepen dat er uit verschillen toch een verenigde schoonheid kan groeien.
Identiek hetzelfde kunnen we zeggen over Iran. Iran is bezorgd om de ontwikkelingen in Syrië en doet er daarom alles aan om de huidige dictators te helpen overleven. Volgens internationale waarnemers, helpt Iran Bashar Al-Assad en zijn handlangers om de betogers te verslaan.
(Uitpers nr. 132, 12de jg., juni 2011)
Derwich M. Ferho is directeur van het Koerdisch Instituut te Brussel
Dit stuk verschijnt ook in De Koerden. Tweemaandelijk tijdschrift van het Koerdisch Instituut, jg. 11, nr. 59, mei-juni 2011
